Pierwszy egzemplarz dokumentacji medycznej

Art. 28ust. 2a pkt 1 u.p.p., który stanowi, że opłaty nie pobiera się w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej pacjentowi albo jego przedstawicielowi ustawowemu po raz pierwszy w żądanym zakresie i w sposób, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 5 oraz ust. 3 u.p.p. Oznacza to, że przy kolejnym wniosku pacjentowi bezpłatnie zostanie udostępniona ta część dokumentacji, której wcześniej nie otrzymał. Za każde ponowne udostępnienie tych samych dokumentów placówka medyczna może pobrać opłatę, której maksymalne stawki określa ustawa.

Należy zwrócić uwagę, że przepis ten mówi o danym zakresie dokumentacji, co oznacza, że od jednego podmiotu pacjent może nawet kilkukrotnie otrzymać dokumentację medyczną za darmo, jeżeli żądaniem udostępnienia objęta będzie ta część dokumentacji, której wcześniej pacjent nie otrzymał. Przy następnym udostępnieniu tych samych dokumentów podmiot będzie mógł pobrać stosowną opłatę. Uprawnienie do bezpłatnego udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczy także dokumentacji medycznej sporządzonej przed wejściem w życie zmian w przepisach prawa (4 maja 2019 r.).

Podobnie - jeśli pacjent po raz pierwszy zwróci się o kopię (lub wydruk) dokumentacji prowadzonej przez jedną z poradni danego podmiotu, następnie zaś po dokumentację kolejnej poradni tego samego podmiotu – będzie uprawniony do kopii bądź wydruku bezpłatnie. Jeśli natomiast otrzymał już np. kopię dokumentacji wytworzonej jednej z poradni, następnie zaś zwróci się o wydruk z całej dokumentacji medycznej prowadzonej dlań w danym podmiocie leczniczym – ta część, która była już udostępniona podlegać będzie opłacie, dokumentacja prowadzona w pozostałych poradniach podmiotu będzie zaś bezpłatna, jako żądana po raz pierwszy.

Mając powyższe na uwadze, placówka medyczna jest zobowiązana do bezpłatnego udostępnienia dokumentacji medycznej za każdym razem, kiedy wniosek dotyczy dokumentów, których pacjent wcześniej nie otrzymał. W pozostałym zakresie (tzn. za każde ponowne udostępnienie tych samych dokumentów) podmiot leczniczy może pobrać opłatę, której maksymalne stawki określa art. 28 ust. 4 ustawy.

Należy również pamiętać, że na podstawie art. 27 ust. 4 ustawy podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych realizując swoje obowiązki związane z prowadzeniem dokumentacji medycznej, zobligowany został także do prowadzenia wykazu z informacjami dotyczącymi udostępnionej dokumentacji medycznej, takimi jak:

1. imię (imiona) i nazwisko pacjenta, którego dotyczy dokumentacja medyczna;
2. sposób udostępnienia dokumentacji medycznej;
3. zakres udostępnionej dokumentacji medycznej;
4. imię (imiona) i nazwisko osoby innej niż pacjent, której została udostępniona dokumentacja medyczna, a w przypadkach, o których mowa w art. 26 ust. 3 i 4 ustawy, także nazwę uprawnionego organu lub podmiotu;
5. imię (imiona) i nazwisko oraz podpis osoby, która udostępniła dokumentację medyczną;
6. datę udostępnienia dokumentacji medycznej.

Skrupulatne odnotowywania zakresów udostępnionej dokumentacji medycznej w prowadzonym przez podmiot wykazie, tak aby jednoznacznie możliwe było do określenia, czy dany wniosek jest pierwszym, czy też już kolejnym wnioskiem uprawnionego w danym zakresie, który uprzednio został już zrealizowany zgodnie z jego kierunkiem, staje się rozwiązaniem nie tyle pożądanym co koniecznym.

Natomiast kwestią, która może budzić wątpliwość jest ewentualnie to, czy dostęp do dokumentacji medycznej przez osoby wymienione w art. 26 u.p.p. może być wykonywany przez pełnomocnika czy też jest uprawnieniem wyłącznie osobistym. Liczne kontrowersje powstały na gruncie wykładni przepisu art. 28 ust. 2a pkt 1 ustawy oraz stosowania tych regulacji w praktyce. Problematyczne stało się określenie tego, czy dokumentacja medyczna powinna być udostępniana nieodpłatnie  także osobom upoważnionym przez Pacjenta do tego, jak i pełnomocnikom ustanowionym przez pacjenta?

Prawo do bezpłatnej pierwszej kopii dokumentacji z art. 28 ust. 2a ustawy zostało przewidziane wyłącznie na rzecz pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. Przepis ten nie został natomiast odniesiony do innych osób (osoba upoważniona, osoba bliska uprawniona do dokumentacji po śmierci pacjenta), które również mogą zwrócić się taką dokumentację.

Tym samym, pojawiły się interpretacje, zgodnie z którymi czynność prawna dokonana przez pełnomocnika w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Pełnomocnik realizuje w takim przypadku prawo pacjenta (nie własne) i w imieniu pacjenta występuje, w zakresie określonym w pełnomocnictwie. Zatem w takim przypadku mamy do czynienia z wnioskiem pacjenta, któremu również w przypadku gdy wniosek swój realizuje poprzez pełnomocnika, przysługuje pierwsza kopia dokumentacji medycznej w danym zakresie bezpłatnie. Będzie to więc nadal uzyskanie dostępu do dokumentacji przez pacjenta, tyle, że prawo to osoba ta wykona w tym przypadku przez ustanowionego przez siebie pełnomocnika. Natomiast wnioskodawca występujący jako osoba upoważniona w rozumieniu art. 26 ust. 1 ustawy nie korzysta z prawa do bezpłatnej pierwszej kopii dokumentacji. W uzasadnieniu wskazuje się, że mamy tu do czynienia z zasadą (dopuszczalność pobrania opłaty) i wyjątkiem od niej (zwolnienie z opłaty), dlatego też interpretacja art. 28 ust. 2a ustawy musi charakter ścisły, zawężający.

STANOWISKO MINISTRA ZDROWIA

W związku z tym, że placówki medyczne miały wątpliwości, czy bezpłatne udostępnienie kopii dokumentacji powinno mieć miejsce również wtedy, gdy w imieniu pacjenta działa jego pełnomocnik, Rzecznik Praw Pacjenta poprosił o wyjaśnienie tej kwestii Ministerstwo Zdrowia. Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Zdrowia opublikowanym na stronie Rzecznika Praw Pacjenta w dniu 11 lipca 2019 r., przyjęta regulacja ma zagwarantować pacjentowi, że nie pobiera się od niego opłaty za pierwsze żądanie udostępnienia dokumentacji – bez względu na to, czy żądanie to kieruje do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych sam, czy też przez osobę upoważnioną/pełnomocnika. Tym bardziej bez znaczenia pozostaje fakt, czy osoba działająca w jego imieniu opiera się na upoważnieniu regulowanym w ustawie o prawach pacjenta czy na pełnomocnictwie regulowanym w kodeksie cywilnym. Odmienna interpretacja powodowałaby dla osób z niepełnosprawnościami czy osób niesamodzielnych, które nie zawsze mają przedstawiciela ustawowego, trudności w realizacji prawa do dokumentacji medycznej. Z wykonywaniem zaś tego prawa łączy się prawo upoważniania innych osób. Stąd też jedynym kryterium jest w tym przypadku to, czy pacjent korzysta z uprawnienia w przedmiocie dostępu do dokumentacji  po raz pierwszy w żądanym zakresie oraz formie[1].

Wskazuje się, że powyższe znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych, w świetle którego „Dostęp do dokumentacji medycznej jest prawem pacjenta. W jego imieniu prawo to może wykonywać w szczególności osoba upoważniona. Osoba upoważniona działa w imieniu pacjenta, a jej wyznaczenie nie stanowi przeszkody do dalszego, bezpośredniego korzystania z omawianego prawa przez samego pacjenta. Prawo osób upoważnionych do dokumentacji medycznej jest więc prawem pochodnym od prawa przysługującemu pacjentowi” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2015 r., VII SA/Wa 1369/14).

            Zatem, pomimo występowania rozbieżności interpretacyjnych w zakresie naliczania opłat za udostępnienie dokumentacji medycznej należy uznać, iż stanowisko Ministra Zdrowia w tym zakresie jest wiążące. Zatem w przypadku wystąpienia pełnomocnika pacjenta bądź osoby przez niego upoważnionej (przy jednoczesnym przedłożeniu dokumentu sporządzonego przez pacjenta upoważniającego ich do wystąpienia z takim wnioskiem) o udostępnienie dokumentacji medycznej w sposób, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2 i 5 oraz ust. 3 ustawy, podmiot leczniczy powinien udostępnić takiej osobie – po uprzedniej weryfikacji, czy żądany zakres dokumentacji już nie został wydany - nieodpłatnie kopię dokumentacji medycznej.

[1]https://www.gov.pl/web/rpp/udostepnianie-dokumentacji-medycznej-pacjentowi-dzialajacemu-przez-pelnomocnika-zwolnienie-z-vat-uslugi-wykonywanej-dla-pacjenta