Informacja dot. nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczości na tle seksualnym

INFORMACJA

Dotyczy: nowelizacji rozdziału ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym

            Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023, poz. 1606[1]) rozszerzeniu uległ m.in. rozdział 3 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym[2] m.in. w zakresie art. 21, określającego obowiązek pracodawcy weryfikacji niekaralności osób zatrudnianych lub dopuszczanych do pracy z małoletnimi. Od 15 lutego 2024 r. art. 21 ustawy o przeciwdziałaniu otrzymuje następujące brzmienie:

„1. Przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, ciążą obowiązki określone w ust. 2–8.

2. Pracodawca lub inny organizator uzyskuje informacje, czy dane osoby, o której mowa w ust. 1, są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

3. Osoba, o której mowa w ust. 1, przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 172 oraz z 2022 r. poz. 2600), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.

4. Osoba, o której mowa w ust. 1, posiadająca obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska, ponadto przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.

5. Osoba, o której mowa w ust. 1, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, oraz jednocześnie przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.

6. Jeżeli prawo państwa, o którym mowa w ust. 4 lub 5, nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa.

7. W przypadku gdy prawo państwa, z którego ma być przedłożona informacja, o której mowa w ust. 4–6, nie przewiduje jej sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się rejestru karnego, osoba, o której mowa w ust. 1, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec niej innego orzeczenia, w którym stwierdzono, iż dopuściła się takich czynów zabronionych, oraz że nie ma obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.

8. Oświadczenia, o których mowa w ust. 5 i 7, składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

9. Informacje, o których mowa w ust. 2, pracodawca lub inny organizator utrwala w formie wydruku i załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Informacje oraz oświadczenia, o których mowa w ust. 3–7, pracodawca lub inny organizator załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do takiej działalności.

10. Wykonanie obowiązków, o których mowa w ust. 1–8, nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, członka rodziny małoletniego, lub osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego, gdy jest ona wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy są dopuszczającymi do działalności.

11. Przez członka rodziny, o którym mowa w ust. 10, należy rozumieć osobę spokrewnioną albo osobę niespokrewnioną, pozostającą w faktycznym związku oraz wspólnie zamieszkującą i gospodarującą”.

            Na wstępie zaznaczyć należy, iż zawarte w znowelizowanym art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu sformułowanie „przed dopuszczeniem osoby do innej działalności” oznacza, że wskazanym w tym przepisie obowiązkom podlegają wszystkie osoby dopuszczane do wskazanych rodzajów działalności z małoletnimi niezależnie od formy współpracy (czyli także osoby, z którymi nawiązywany będzie stosunek cywilnoprawny lub praktykanci czy wolontariusze).

Nie ulega wątpliwości, że w stosunku do wszystkich osób, z którymi stosunek pracy (lub inna forma współpracy) będzie nawiązywany od 15 lutego 2024 r. w zakresie działalności związanej m.in. z wychowaniem edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich (w zakresie dokładnie wskazanym w art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu), jak również osób zatrudnionych uprzednio u danego pracodawcy, które od 15 lutego 2024 r. będą wykonywać obowiązki związane ze ww. działalnością (tj. będą dopuszczone do takiej działalności) pracodawca ma obowiązek pozyskania informacji, o których mowa w art. 21 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu oraz wymagania przedstawienia informacji, o których mowa w 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu.

            Z literalnego brzmienia zacytowanej powyżej normy prawnej nie wynika nałożenie na pracodawcę obowiązku wymagania od pracownika przedłożenia informacji wskazanych w art. 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu od pracowników zatrudnionych już uprzednio przy działalności określonej w art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu.  Zauważyć jednak trzeba, iż nieliczni komentatorzy prezentują odmienne stanowisko, zgodnie z którym obowiązek ten dotyczy również pracowników zatrudnionych przed wejściem w życie omawianej nowelizacji. Natomiast nie są to głosy przeważające. Należy wskazać, iż obowiązek określony w znowelizowanym art. 21 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu został wprowadzony do polskiego porządku prawnego już od 1 października 2017 r., kiedy to ustawa o przeciwdziałaniu weszła w życie, wobec czego pracodawca dysponuje już takimi informacjami w stosunku do osób zatrudnionych przed 15 lutego 2024 r.

Ponadto ustawa nowelizująca nie zawiera żadnych przepisów przejściowych, które wskazywałyby, że wymogi określone w nowym brzmieniu art. 21 ustawy o przeciwdziałaniu powinny być w określonym czasie od wejścia w życie tych regulacji spełnione także wobec osób dotychczas zatrudnionych (lub współpracujących w innej formie) do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawnianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich lub z opieką nad nimi.

            W przypadku pracowników, którzy zostali zatrudnieni na podstawie umowy na czas określony (albo na okres próbny), która przestanie obowiązywać po 15 lutego 2024 r. i bezpośrednio po niej zawierana będzie kolejna umowa o pracę, pracodawca powinien ponownie uzyskać informacje, o których mowa w art. 21 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu oraz żądać przedłożenia mu przez pracownika informacji wskazanych w art. 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu. W treści art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu mowa o aktualizowaniu się ww. obowiązków przed nawiązaniem stosunku pracy, natomiast zgodnie z treścią art. 26 Kodeksu pracy „Stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy”, a zgodnie z treścią art. 30 § 1 pkt 4 Kodeksu pracy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu na jaki została zawarta. Wobec powyższego pomimo nawiązywania kolejnego stosunku pracy bezpośrednio po poprzednim  Taka sama konkluzja będzie więc dotyczyć również pracowników, z którymi umowa o pracę zostanie po raz pierwszy zawarta po 15 lutego 2024 r. i bezpośrednio po niej zawierana będzie kolejna umowa o pracę pomiędzy tymi samymi stronami.

            W treści art. 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu (w brzmieniu obowiązującym od 15 lutego 2023 r.) mowa o obowiązku przedłożenia pracodawcy (lub innemu organizatorowi) informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw wskazanych w tym przepisie (tj. określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 172 oraz z 2022 r. poz. 2600), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego). Wskazana powyżej norma prawna określa zakres informacji, do których przedstawienia zobowiązana jest osoba, która będzie dopuszczona do wskazanych w art. 21 ust. 1 omawianej ustawy rodzajów działalności z małoletnimi, natomiast przedłożenie przez zobowiązanego do dostarczenia ww. informacji zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego o niefigurowaniu w tym rejestrze uznać należy za wypełnienie obowiązku z art. 21 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu.

            Niewypełnienie powyższych obowiązków zostało obwarowane przez ustawodawcę karami, określonymi w rozdziale 5 omawianej ustawy. M.in. dopuszczenie osoby do pracy lub innej działalności bez pozyskania informacji, o których mowa w art. 21 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu, zagrożone jest karą aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny nie niższej niż 1.000 zł (art. 23 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu). Również dopuszczenie do pracy lub działalności osoby, co do której podmiot dopuszczający dysponuje informacjami o figurowaniu tej osoby w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym albo informacją o skazaniu tej osoby za przestępstwa wskazane w art. 31 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny nie niższej niż 1.000 zł (art. 23a ustawy o przeciwdziałaniu).

            Ustawodawca z dniem 15 lutego 2024 r. dodał do ustawy o przeciwdziałaniu również rozdział 4b, w którym określono obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich przez:
1) organ zarządzający jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900), oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;

2) organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.[3]

            Zakres informacji, jakie mają zawierać standardy ochrony małoletnich został określony szeroko przez prawodawcę w art. 22c ustawy o przeciwdziałaniu i obejmuje on (określając ogólnie) procedurę postępowania w danej placówce z małoletnimi w celu zapewnienia im bezpieczeństwa. Ustawodawca w treści tej normy prawnej, określając treść standardów wskazuje, iż treść tę należy ustanowić w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności. Wobec czego standardy ochrony małoletnich powinny zostać utworzone w sposób adekwatny do zwykłej działalności danego podmiotu, występującego charakteru podejmowanej przez personel tego podmiotu relacji z małoletnimi, uwzględnić należy również ewentualne możliwe do wystąpienia nadużycia w tym zakresie czy niebezpieczeństwa dla osób małoletnich.

            Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich przez podmioty wskazane w art. 22b ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu należy wykonać w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (tj. do 15 sierpnia 2024 r.)[4].  Zgodnie z treścią art. 23b ustawy o przeciwdziałaniu niewykonanie obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich zostało zagrożona karą grzywny do 250 zł lub karą nagany, a ponowne stwierdzenie niewypełnienia tego obowiązku – karą grzywny nie niższą niż 1.000 zł.

Sporządził aplikant radcowski M.Mr

[1] Dalej jako: ustawa nowelizująca.

[2] Dalej jako: ustawa o przeciwdziałaniu. Od 15 lutego 2024 r. ustawa ta zmieni swój tytuł na „o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich”.

[3] Art. 22b ustawy o przeciwdziałaniu.

[4] Art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1606).