Zmiany przepisów prawa w zakresie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w kontekście wymogów Prawa zamówień publicznych

W dniu 06.09.2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1579), która wprowadziła istotne zmiany w zakresie systemu odbierania/odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych.

W skrócie najistotniejsze zmiany:

1) Przepisy intertemporalne

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy nowelizującej z dnia 19 lipca 2019 r. rada gminy jest obowiązana dostosować uchwały wydane, przed dniem wejścia w życie ww. ustawy, na podstawie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w brzmieniu dotychczasowym, do przepisów tej ustawy w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19 lipca 2019 r., w terminie do dnia 31.12.2020 r.

Z kolei art. 11 ustawy nowelizującej stanowi, że umowy o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie oraz na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, a także umowy na prowadzenie punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowują ważność przez okres, na jaki zostały zawarte.

Art. 12 ustawy nowelizującej: do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.

2) Zmiany w zakresie postanowień Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy

a) Obligatoryjne postanowienia regulaminu (zmiany podkreślone) – art. 4 ustawy

Regulamin określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące:

1) wymagań w zakresie:

a) selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady,

b) selektywnego zbierania odpadów komunalnych prowadzonego przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób umożliwiający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, które zapewniają przyjmowanie co najmniej odpadów komunalnych: wymienionych w lit. a, odpadów niebezpiecznych, przeterminowanych leków i chemikaliów, odpadów niekwalifikujących się do odpadów medycznych powstałych w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, zużytych opon, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz odpadów tekstyliów i odzieży,

c) uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego,

d) mycia i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi;

2) rodzaju i minimalnej pojemności pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, w tym na terenach przeznaczonych do użytku publicznego oraz na drogach publicznych, warunków rozmieszczania tych pojemników i worków oraz utrzymania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, przy uwzględnieniu:

średniej ilości odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych bądź w innych źródłach,
liczby osób korzystających z tych pojemników lub worków,

2a) 15  utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów;

Pozostałe obligatoryjne wymogi Regulaminu określone w art. 4 bez zmian.

b) Fakultatywne postanowienia Regulaminu (nowość) – art. 4 ust. 2a ustawy  

Rada gminy może w regulaminie:

1) wprowadzić obowiązek selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych innych niż wymienione w ust. 2 pkt 1 lit. a i b oraz określić wymagania w zakresie selektywnego zbierania tych odpadów;

2) postanowić o zbieraniu odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy odrębnie od innych bioodpadów stanowiących odpady komunalne;

3) określić dodatkowe warunki dotyczące ułatwienia prowadzenia selektywnego zbierania odpadów przez osoby niepełnosprawne, w szczególności niedowidzące;

4) określić wymagania dotyczące kompostowania bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostownikach przydomowych na terenie nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi oraz zwolnić właścicieli takich nieruchomości, w całości lub w części, z obowiązku posiadania pojemnika lub worka na te odpady;

5) określić warunki uznania, że odpady, o których mowa w pkt 1 oraz w ust. 2 pkt 1 lit. a i b, są zbierane w sposób selektywny.

Prawdopodobnie, gminy będą chętnie korzystać z możliwości kompostowania bioodpadów przez mieszkańców co pozwoli zaoszczędzić na odbiorze odpadów. Dlatego, tak istotne jest prawidłowe sformułowanie wymagań w regulaminie.

3) Zmiany pojęciowe

Istotne są zmiany w zakresie dotychczas używanych pojęć, i tak:

- przepisy ustawy już nie posługują się pojęciem „odpady zielone” – teraz są bioodpady (odpady ulegające biodegradacji)

- „odpady zmieszane”- teraz nazywają się niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne

- w związku z likwidacją tzw. rejonizacji, zniesione zostały RIPOKi – w zamian wprowadzono instalację/instalację komunalna

4) Zakaz rozliczania się z wykonawca w ramach ryczałtu

Od 06.09.2019 Zamawiający nie może rozliczać się z wykonawcą za pomocą ryczałtu, tylko stawką jednostkową za tonę odpadów, wiąże się to z koniecznością w miarę dokładnego oszacowania ilości poszczególnych frakcji odpadów oraz podaniem przez wykonawcę cen jednostkowych za 1 Mg danego rodzaju odpadów, powinno mieć to swoje odzwierciedlenie w formularzu ofertowym dokumentacji przetargowej.

Art. 6f ustawy:

3. Podstawę ustalenia wynagrodzenia za odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości stanowi stawka za 1 Mg odebranych odpadów komunalnych.

4. Podstawę ustalenia wynagrodzenia za zagospodarowywanie odpadów komunalnych stanowi stawka za 1 Mg zagospodarowanych odpadów komunalnych.

5) Wymogi treści SIWZ (zmiana)

W art. 6d ustawy nowością jest możliwość zorganizowania przez Zamawiającego przetargu (udzielenia zamówienia) łącznie na odbieranie odpadów komunalnych z nieruchomości zamieszkanych, jak i niezamieszkanych, na których powstają odpady (wcześniej tego nie było) – ust. 1a. Natomiast zmianie uległ również ust. 4, który określa minimalne wymogi treści SIWZ, z których nowością jest konieczność określenia szczegółowego sposobu postępowania w przypadku stwierdzenia nieselektywnego zbierania odpadów. 

6) Nowością jest całkiem nowe brzmaienie wymogów w zakresie treści umowy:

Art. 6f Umowa w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości albo na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w części dotyczącej odbierania odpadów określa w szczególności:

1) wymogi dotyczące przekazywania odebranych niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do instalacji komunalnych;

2) rodzaje odpadów komunalnych odbieranych selektywnie od właścicieli nieruchomości;

3) standard sanitarny wykonywania usług oraz ochrony środowiska;

4) obowiązek prowadzenia dokumentacji związanej z działalnością objętą zamówieniem;

5) instalacje, w szczególności instalacje komunalne, do których podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany przekazać odebrane odpady komunalne; w przypadku niewielkich ilości odebranych odpadów selektywnie zbieranych możliwe jest wskazanie podmiotu zbierającego te odpady;

6) szczegółowe wymagania stawiane przedsiębiorcom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości;

7) szczegółowy sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nieselektywnego zbierania odpadów.

7) Konsekwencje niedopełnienia obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych

Nowością jest art. 6ka ustawy, który wiąże się z opisanymi wyżej obowiązkami zamieszczenia odpowiednich zapisów w SIWZ i w umowie z wykonawcą tj. w jaki sposób wykonawca ma udokumentować stwierdzenie niedopełnienia tego obowiązku przez mieszkańca i sposób poinformowania Zamawiającego o tym fakcie. Zamawiający ma prawo nałożyć na wykonawca różne obowiązki z tego tytułu.

Art. 6ka. 1. W przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający odpady komunalne przyjmuje je jako niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i powiadamia o tym wójta, (burmistrza lub prezydenta miasta) oraz właściciela nieruchomości.

Na podstawie powiadomienia wszczyna się postępowanie w sprawie określenia wysokości opłaty (w drodze decyzji) za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

8) Obowiązek Gminy zwolnienia mieszkańców z opłaty, którzy zadeklarowali kompostowanie bioodpadów (nowość) – art. 6k ust. 4a ustawy

Rada gminy, w drodze uchwały, zwalnia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych.

W razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości, który zadeklarował kompostowanie:

1) nie posiada kompostownika przydomowego lub

2) nie kompostuje bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, lub

3) uniemożliwia dokonanie oględzin nieruchomości, w celu weryfikacji zgodności deklaracji o kompostowaniu ze stanem faktycznym

- stwierdza się, w drodze decyzji, utratę prawa do zwolnienia, od pierwszego dnia miesiąca, w którym stwierdzono wystąpienie co najmniej jednej z w/w przesłanek.

Ponowne skorzystanie ze zwolnienia może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja o utracie prawa do tego zwolnienia stała się ostateczna, i wymaga złożenia nowej deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

9) Konieczność zmian w deklaracjach

Dotychczasowe deklaracje muszą być zmienione z powodu różnych zmian przepisów ustawy, ale najważniejsze to:

- obowiązek segregacji odpadów – a nie możliwość wyboru, jak dotychczas

- oświadczenie w zakresie kompostowania bioodpadów

- a także poniższa zmiana: (wcześniej było 14 dni, teraz 10):

W przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub określonej w deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana. Opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana.

10) Częstotliwość odbioru odpadów od mieszkańców

Do tej pory Gminy same ustalały częstotliwość odbioru odpadów, co zazwyczaj zmierzało do jak najrzadszych odbiorów w celu oszczędności na cenie oferty, teraz przepis art. 6r ust. 3b ustawy wprowadza kryteria minimalne dla niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i bioodpadów, jak niżej.

3b. Dopuszcza się zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów, w szczególności w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

11) Odpłatne przyjmowanie odpadów z działalności rolniczej przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (nowość)

Art. 6ra. 1. Rada gminy może postanowić, w drodze uchwały, o odpłatnym przyjmowaniu przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych odpadów z działalności rolniczej niestanowiących odpadów komunalnych.

2. W uchwale, o której mowa w ust. 1, rada gminy określa rodzaje odpadów z działalności rolniczej przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz może określić maksymalną masę odpadów lub ilość sztuk odpadów przyjmowanych z gospodarstwa rolnego.