Obowiązek szczepień przeciwko COVID-19

Stosownie do treści rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 2398, dalej jako: Rozporządzenie) – zostaną dokonane zmiany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. poz. 491, 522, 531 i 565), tj. po rozdziale 6 dodaje się rozdział 6a "Obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych”, zgodnie z którym na mocy § 12a. ust. 1: obowiązkowi szczepień przeciwko COVID-19 podlegają:

„1) osoby wykonujące zawód medyczny w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2021 r. poz. 711, 1773 i 2120)
w podmiotach wykonujących działalność leczniczą oraz osoby wykonujące czynności zawodowe w tych podmiotach, inne niż wykonywanie zawodu medycznego;

2) osoby zatrudnione oraz osoby realizujące usługi farmaceutyczne, zadania zawodowe lub czynności fachowe w aptece ogólnodostępnej lub punkcie aptecznym;

3) studenci kształcący się na kierunkach przygotowujących do wykonywania zawodu medycznego, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2021 r. poz. 478, 619, 1630, 2141 i 2232)”.

           Wyżej wymienione osoby, a także osoby, u których do dnia 1 marca 2022 r. upłynie więcej niż 6 miesięcy od uzyskania pozytywnego wyniku diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2, muszą poddać się szczepieniu ochronnemu w terminie nie późniejszym niż do dnia 1 marca 2022 r, następstwem czego będzie otrzymanie unijnego cyfrowego zaświadczenia. Z wyłączeniem osób, które mają przeciwwskazania do szczepienia
w zakresie stanu ich zdrowia – w tym przypadku obowiązek nie będzie miał zastosowania, gdyż obowiązuje warunek braku przeciwwskazań do szczepienia.

           Rozporządzenie ma umocowanie ustawowe, ponieważ zostało wydane na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeńi chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2021 r. poz. 2069 z późn. zm., dalej jako: u.z.z.). Co do zasady stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii na obszarze województwa lub jego części ogłasza i odwołuje wojewoda, aczkolwiek jeżeli zagrożenie epidemiczne lub epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego województwa, stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii ogłasza i odwołuje, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego. Zgodnie z art. 46 ust. 3 u.z.z. „ogłaszając stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii, minister właściwy do spraw zdrowia lub wojewoda mogą nałożyć obowiązek szczepień ochronnych na inne osoby niż określone na podstawie art. 17 ust. 9 pkt 2 oraz przeciw innym zakażeniom i chorobom zakaźnym, o których mowa w art. 3 ust. 1” (tj. innych niż określonych w Wykazie zakażeń
i chorób zakaźnych – stanowiącym załącznik do u.z.z.).

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Zgodnie z art. 31 ust 2 i 3 ustawy zasadniczej: „każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko
w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”. Generalna klauzula określająca przesłanki ograniczania praw i wolności konstytucyjnych wymaga ustawowej formy ograniczenia. W tym miejscu należy zastanowić się, czy ograniczenie prawa do decydowania o swoim życiu osobistym wynikającego z art. 47 Konstytucji może być ograniczone na mocy wydanego Rozporządzenia, wyłączając tym samym możliwość podjęcia przez osoby obowiązane do poddania się obowiązkowym szczepieniom decyzji o odmowie poddania się nim. Można uznać, że obowiązek taki stanowi swoistą ingerencję w zasadę autonomii jednostki powiązaną z nakazem poszanowania godności ludzkiej a ściślej rzecz ujmując - prawem decydowania przez nią o świadczeniach zdrowotnych, którym chce być poddana. W wyroku z 11 października 2011 r. o sygn. sygn. akt K 16/10 Trybunał Konstytucyjny uznał, że: „dyspozycje art. 47 Konstytucji, jakkolwiek ogólnie sformułowane, obejmują swym zakresem stosowania prawo autonomii pacjenta. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zdrowie każdego człowieka, jest elementem jego życia osobistego, podlegającego ochronie prawnej i objętego gwarancją dysponowania tym dobrem według własnego uznania w myśl art. 47 Konstytucji”.

Ustawodawca wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ustanowienia obowiązku szczepień w formie ustawowej rozpoczął pracę w sejmowej Komisji Zdrowia nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach zapewniających możliwość wykonywania działalności w czasie pandemii COVID-19 (druk nr 1846) (dalej jako „Projekt ustawy dot. wykonywania działalności”) pozwalający pracodawcy na zweryfikowanie, czy pracownik jest zaszczepiony przeciwko Covid-19. Poselski projekt ustawy zakładał pierwotnie w art. 7, że: „Kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może nałożyć obowiązek zaszczepienia się przeciwko COVID-19 na jego pracowników oraz osoby pozostające w stosunku cywilnoprawnym z tym podmiotem, jeżeli nie ma przeciwskazań do szczepienia w zakresie ich stanu zdrowia”. Natomiast należy podkreślić, że podczas pracy w Komisji z dnia 11.01.2022 r. art. 7 został wykreślony, co tłumaczył poseł sprawozdawca Czesław Hoc – „Wykreślamy artykuł 7, dlatego że jest już praktycznie skonsumowany w rozporządzeniu ministra zdrowia z 22 grudnia 2021 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii”. Należy zatem uznać, że przedmiotowe Rozporządzenie będzie aktualnie jedynym aktem, na mocy którego wprowadzony zostanie obowiązek szczepień. Co należy jednak podkreślić Projekt ustawy dot. wykonywania działalności nie przewidywał przesłanki, zgodnie z którą pracodawca mógłby zwolnić osoby, które nie są zaszczepione, nie przewidywał również możliwość obniżenia wynagrodzenia niezaszczepionej osoby lub kwestii niedopuszczenia do wykonywania pracy. 

Dnia 18 stycznia 2022 r. Rada Ministrów zajęła stanowisko wobec poselskiego Projektu ustawy dot. wykonywania działalności, przedłożone przez Ministra Zdrowia: „Rząd pozytywnie ocenia poselski projekt ustawy, który umożliwi pracodawcom sprawowanie rzeczywistej kontroli nad ryzykiem wystąpienia COVID-19 w zakładzie pracy. Aby ograniczyć COVID-19, pracodawca powinien mieć bowiem możliwość weryfikacji statusu zdrowotnego pracowników oraz osób pozostających w stosunku cywilnoprawnym z tym pracodawcą. Rozwiązanie to pozwoli zapewnić bezpieczne warunki w zakładach pracy. Rada Ministrów zaznaczyła także najistotniejsze punkty zawarte w Projekcie ustawy dot. wykonywania działalności: możliwość żądania od pracownika lub osoby pozostającej w stosunku cywilnoprawnym z pracodawcą okazania informacji o wykonaniu szczepienia przeciwko COVID-19, posiadaniu ważnego negatywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 lub informacji o przebytej infekcji wirusa SARS-CoV-2, ponadto pracodawca mógłby delegować osoby, którymi dysponuje do obowiązków poza stałym miejscem pracy lub do innego rodzaju pracy, z wynagrodzeniem odpowiadającym rodzajowi pracy (dotyczyć to będzie osób, które przekazały informacje o braku zaszczepienia przeciwko COVID-19 lub braku przebycia infekcji wirusa SARS-CoV-2 oraz osoby, które posiadają pozytywny wynik testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2). Weryfikacja tożsamości w zakładach pracy zgodnie z Projektem ustawy dot. wykonywania działalności miałaby się odbywać przez okazanie dokumentu poświadczającego stan zdrowia w kontekście choroby COVID-19 (unijne cyfrowe zaświadczenie COVID albo uproszczony certyfikat wraz z wizerunkiem osoby, której dane dotyczą. Będzie można dokonać tego za pomocą nowej aplikacji mobilnej - Skanera Certyfikatów COVID - udostępnionej  bezpłatnie przez Centrum e-Zdrowia).

Istotnym z punktu widzenia placówek medycznych wydaje się także przepis ww. Projektu ustawy dot. wykonywania działalności mówiący o tym, że przedsiębiorstwa, które będą zatrudniać wyłącznie osoby zaszczepione, ozdrowieńców lub osoby posiadające negatywny wynik testu w kierunku SARS-CoV-2, z których usług korzystają osoby o takim samym statusie zdrowotnym, nie będą podlegały „ograniczeniom, zakazom, obowiązkom i nakazom”  wprowadzanym w związku ze stanem epidemii lub zagrożenia epidemicznego. Treść poselskiego Projektu ustawy dot. wykonywania działalności  zakłada również, że przepisy w nim zawarte nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Należy zwrócić również uwagę na zmienioną treść art. 7 Projektu ustawy dot. wykonywania działalności (ostateczna wersja po Sprawozdaniu Komisji Zdrowia o poselskim projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach zapewniających możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w czasie epidemii COVID-19 z dnia 11 stycznia 2022 r., druk 1908) – „podmiot wykonujący działalność leczniczą lub osoba wykonująca zawód medyczny są uprawnieni do wydania wnioskodawcy unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID wraz z odwzorowaniem wizerunku twarzy posiadacza tego zaświadczenia”. W tym celu, osoba upoważniona przez podmiot wykonujący działalność leczniczą lub osoba wykonująca zawód medyczny przetwarzają dane osobowe posiadacza unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID oraz jego jednostkowe dane medyczne, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 666 z późn. zm.). Przetwarzanie tych danych osobowych, jest dopuszczalne przez okres niezbędny do realizacji celów, nie dłużej jednak niż do upływu okresu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Natomiast zgodnie z art. 1 tej ustawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracownik jest uprawniony do nieodpłatnego wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 finansowanego ze środków publicznych.

Co należy wyraźnie podkreślić, Projektu ustawy dot. wykonywania działalności nie wniesiono pod obrady Sejmu, co w konsekwencji oznacza, że nie będzie on procedowany[1].

27 stycznia 2022 r. wpłynął do Sejmu Poselski projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących ochrony życia i zdrowia obywateli w okresie epidemii COVID-19 (druk nr 1981) (dalej jako: „Projekt ustawy dot. ochrony życia i zdrowia”), na posiedzeniu Sejmu nr 47 w dniu 1 lutego 2022 r. został on jednak odrzucony w całości[2]. Projekt ustawy dot. ochrony życia i zdrowia miał zastąpić Projekt ustawy dot. wykonywania działalności, podczas głosowania 1 lutego 2022r. tak się jednak nie stało i w konsekwencji Projekt ustawy dot. ochrony życia i zdrowia w wyniku przedmiotowego głosowania został odrzucony w całości.

Zgodnie z art. 2 pkt 26 u.z.z., szczepienie ochronne polega na podaniu szczepionki przeciw chorobie zakaźnej w celu sztucznego uodpornienia przeciwko tej chorobie i w świetle art. 5 pkt 40 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) może zostać zakwalifikowane jako świadczenie zdrowotne, które jest przejawem działania służącemu profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz innego działania medycznego wynikającego z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania. Obecnie panujący pogląd zakłada, że na obowiązkowe szczepienia ochronne wymagana jest zgoda osoby uprawnionej. Stanowisko to oparte jest na założeniu, że szczepienia ochronne są świadczeniami zdrowotnymi i w świetle ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 849 z późn. zm., dalej jako: u.p.p.) ich przeprowadzenie wymaga uprzedniej akceptacji osoby uprawnionej do wyrażenia zgody, ponieważ w polskim systemie prawnym obowiązuje zasada autonomii pacjenta, która wyraża się w art. 16 u.p.p., zgodnie z którym pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody po uzyskaniu odpowiedniej informacji. Natomiast zgodnie z treścią art. 15 u.p.p. „Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej”. Oznacza to, że u.z.z. stanowi lex specialis w zakresie możliwości odmowy poddania się szczepieniu ochronnemu w stosunku do u.p.p. Wobec powyższego, przyjąć należy, że przepisem odrębnym, o którym mowa w przywołanym przepisie art. 15 u.p.p., jest m.in. art. 46 ust. 2 i 4 u.z.z., który stanowi podstawę do wydanego Rozporządzenia ustanawiającego obowiązek poddania się szczepieniom ochronny.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b u.z.z., osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym. Jak stanowi z kolei art. 17 ust. 2 u.z.z. wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym[3] w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Kwestia stosowania administracyjnego przymusu ma miejsce dopiero w razie nieuzasadnionej odmowy poddania się temu zabiegowi i wówczas można mówić o wyjątku od prawa do wyrażenia zgody. W przypadku braku zgody lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną, działając na podstawie art. 17 ust. 8 pkt 2 u.z.z., winien przekazać stosowną informację państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Odmowa poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wywołuje konsekwencje w postaci uruchomienia postępowania egzekucyjnego obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w razie nieskutecznego zastosowania środków egzekucji administracyjnej, odpowiedzialność za wykroczenie na podstawie art. 115 § 1 w zw. z art. 116 § 1a ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2008 z późn. zm.), verba legis: „115 §1. Kto, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko gruźlicy lub innej chorobie zakaźnej albo obowiązkowemu badaniu stanu zdrowia, mającemu na celu wykrycie lub leczenie gruźlicy, choroby wenerycznej lub innej choroby zakaźnej, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany” oraz „116 § 1a. Kto nie przestrzega zakazów, nakazów, ograniczeń lub obowiązków określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, podlega karze grzywny albo karze nagany.”). Jednocześnie wskazać należy, iż to wojewoda jest organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających zarówno z wydanych przez siebie rozstrzygnięć indywidualnych (decyzji, postanowień), jak i obowiązków niepieniężnych wynikających wprost z mocy przepisów prawa (tak m.in. wyrok WSA w Poznaniu z 19.09.2013 r., IV SA/Po 167/13, publ. LEX nr 1371819). W związku z powyższym nie ma obecnie mechanizmów pozwalających kierownikom placówek zdrowotnych do egzekwowania obowiązku szczepień.

Na marginesie warto zaznaczyć, że Europejski Trybunał Praw Człowieka badał zagadnienie zgodności obowiązkowych szczepień ochronnych z art. 8 Konwencji O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm., dalej jako: KPCz) na podstawie sprawy Solomakhin przeciwko Ukrainie. W przedmiotowym stanie faktycznym hospitalizowany obywatel Ukrainy został poddany, wbrew jego woli, obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko błonicy. Solomakhin złożył skargę do Trybunału podważając zgodność przepisów ukraińskiej ustawy o opiece zdrowotnej i kontroli chorób z 1994 r. (wprowadzającej w sekcji 27 obowiązek szczepień ochronnych przeciwko gruźlicy itp.) z art. 8 KPCz. W uzasadnieniu wyroku z 15 marca 2012 r. Trybunał zgodził się, że obowiązek szczepienny stanowi ingerencję w prawo do stanowienia o sobie, jednakże jest ona usprawiedliwiona koniecznością ochrony wartości wskazanej w ust. 2 art. 8 KPCz, jaką jest zdrowie. Tym samym Trybunał nie stwierdził naruszenia art. 8 KPCz.

Przenosząc się na grunt polskiego prawa pracy, pracodawca (którym jest również zakład opieki zdrowotnej jeżeli dysponuje pracownikami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę) ma obowiązek zapewnienia szczepień ochronnych pracownikom szczególnie zagrożonym wystąpieniem niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń występujących w miejscu pracy.  Mając na uwadze sytuację epidemiologiczną Główny Inspektor Sanitarny podnosi[4], iż zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm., dalej jako: k.p.) w razie zatrudniania pracownika
w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca ma obowiązek stosowania wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe,  ograniczających stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 2221 k.p.). Zgodnie z art. 207 § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Stosownie do art. 227 k.p. pracodawca jest obowiązany do stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko, w tym stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2013 r. o sygn. III PK 45/12: „Obowiązek przeciwdziałania chorobom zawodowym i innym chorobom występującym w środowisku pracy obejmuje po pierwsze ocenę, na jakie choroby pracownicy mogą zapaść, a po drugie zastosowanie środków ochronnych, np. w postaci szczepień”. Główny Inspektor Sanitarny zwraca uwagę, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego zakład opieki zdrowotnej jako pracodawca ma obowiązek zastosowania wszelkich dostępnych środków organizacyjnych i technicznych w celu ochrony zdrowia pracowników (personelu medycznego) przed zakażeniem (…) chorobą zakaźną (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r. III CK 652/04).

Mając na uwadze, że na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 u.z.z. została udzielona delegacja ustawowa ministrowi właściwemu do spraw zdrowia do określenia, w drodze rozporządzenia, należy wskazać, że na mocy art. 46 ust. 4 pkt 7 u.z.z. w rozporządzeniu można ustanowić „obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych - uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii”. W wykonaniu tej delegacji ustawowej Minister Zdrowia wydał przedmiotowe Rozporządzenie, na mocy którego wprowadzony został obowiązek szczepień ochronnych w związku z COVID-19. Z uwagi na szeroki zakres regulacji §12a pkt 1 Rozporządzenia, obejmujący wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny oraz inne czynności zawodowe w podmiotach leczniczych, nie ma potrzeby dokonywania analizy, które ze stanowisk pracy podlegają pod Rozporządzenie – należy przyjąć zatem, że wszyscy pracownicy placówki medycznej zatrudnieni na umowę o pracę/umowy cywilnoprawne, a także o udzielanie świadczeń zdrowotnych mają obowiązek poddania się szczepieniom w terminie do dnia 1 marca 2022 r.  

Warto także zaznaczyć stanowisko Samorządów Zawodów Medycznych z dnia 20 grudnia 2021 r. w sprawie propozycji wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko COVID-19 dla pracowników wykonujących zawody medyczne[5], które jasno podkreśla, że propozycja wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko COVID-10 dla pracowników medycznych jest ze wszech miar uzasadniona z uwagi na bezwzględną potrzebę zagwarantowania bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów oraz bezpiecznego udzielania świadczeń zdrowotnych. W związku z tym „Samorządy Zawodów Medycznych rekomendują szczepienie ochronne przeciwko COVID-19 jako podstawę profilaktyki związaną ze zwalczaniem pandemii COVID-10, dlatego nie dostrzegają przeciwwskazań do wprowadzenia przez Rząd RP obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko COVID-19 wobec osób wykonujących zawody medyczne”. Ponadto stanowisko rekomenduje także, aby zostały podjęte pilne prace legislacyjne nad sukcesywnym poszerzaniem obowiązku szczepień wobec innych osób, wykonujących prace lub świadczących usługi w osobistej styczności z dużą liczbą osób.

Dodatkowo dnia 12 stycznia 2022 r. wystosowany został apel tych samych samorządów zawodów medycznych w sprawie projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach zapewniających możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w czasie epidemii COVID-19, zgodnie z którym Samorządy zawodów medycznych oczekują wprowadzenia skutecznych regulacji prawnych zapewniających wzrost bezpieczeństwa obywateli. Regulacje takie muszą być kompleksowe i nie powinny cedować z organów władzy publicznej na pracodawców i przedsiębiorców odpowiedzialności za zapewnienie bezpieczeństwa epidemiologicznego w kraju. Ponadto Samorządy sygnalizują, że w przypadku braku zdecydowanych działań zwiększających poziom wyszczepienia społeczeństwa system ochrony zdrowia nie sprosta kolejnej fali zakażeń i zachorowań. W konsekwencji bez właściwej opieki pozostaną zarówno chorzy na COVID-19 jak i pozostali pacjenci. Samorządy w swoim stanowisku apelują o „prace nad projektem ustawy ponad partyjnymi podziałami. Apelujemy o poprawę tego projektu, aby zawarte w nim regulacje mogły stać się skutecznym narzędziem w walce o życie i zdrowie obywateli oraz o zachowanie naszym pracodawcom oraz przedsiębiorcom możliwości działania”. Biorąc pod uwagę powyższe, wprowadzenie kolejnych zmian mających na celu zwiększenie w społeczeństwie procentowego udziału osób zaszczepionych jest nieuniknione, a ustanowienie w placówkach leczniczych obowiązku szczepień i skutecznych mechanizmów jego egzekwowania jest jedynie kwestią czasu.

Reasumując, podstawę prawną obowiązku przeprowadzenia szczepień ochronnych przeciwko COVID-19 przez osoby wymienione w Rozdziale 6a pod nazwą „Obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych” rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, stanowi art. 46 ust. 2 i 4 u.z.z. Zgodnie z tym przepisem Minister Zdrowia był uprawniony dyspozycją rangi ustawowej do wydania Rozporządzenia, które ustanowiło obowiązek szczepień przeciw COVID-19. W związku z powyższym, mając na uwadze obowiązujące obecnie przepisy należy rekomendować szczepienia wszystkim osobom świadczącym pracę na rzecz placówki medycznej, niezależnie od podstawy zatrudnienia (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne, umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych). Co do zasady w aktualnym kształcie przepisów obowiązującego prawa nie istnieją jednak żadne mechanizmy pozwalające kierownikowi podmiotu wykonującego działalność leczniczą na wyciągnięcie konsekwencji z niezastosowania obowiązku, o którym mowa w Rozporządzeniu, jednak może to być w niedalekiej przyszłości przedmiotem zmian o charakterze legislacyjnym.

[1] Aktualny status Projektu ustawy dot. wykonywania działalności dostępny jest na stronie: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=B38A198A634F593AC12587AB00574AD8.

[2] Odrzucony Projekt ustawy dot. ochrony życia i zdrowia dostępny jest na stronie: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1981.

[3] Kwalifikacja do szczepienia odbywa się w oparciu o kwestionariusz wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciw COVID-19 zamieszczony pod nr 14. na stronie: https://www.gov.pl/web/szczepimysie/materialy-informacyjne-dla-szpitali-i-pacjentow-dotyczace-szczepien-przeciw-covid-19

[4] https://www.gov.pl/web/gis/obowiazek-zapewnienia-szczepien-ochronnych-przez-pracodawce--informacja

[5] Stanowisko podpisane przez Prezesów Samorządów Zawodów Medycznych, tj.: Naczelna Izba Lekarska, Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Krajowa Izba Fizjoterapeutów, Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych, Naczelna Izba Aptekarska.